3Σ3 19 ΠΟΛΥ-ΚΑΤΟΙΚΙΑ 
ΠΤΥΧΙΑΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: C.CONENNA, Κ.ΤΣΟΥΚΑΛΑ 
ΣΥΜΜΕΤΕΧΩΝ: Γ.ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ

1.Η γενική σύλληψη-Στόχος.

Αντικείμενο του εργαστηρίου είναι η συστηματική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής σύνθεσης ως βασικό εργαλείο της συγκρότησης του αρχιτεκτονικού χώρου. 

Στόχος του εργαστηρίου είναι η ποιοτική σύνθεση παραμέτρων στη διαδικασία σχεδιασμού για την αντιμετώπιση ενός αρχιτεκτονικού προβλήματος εντός του σύγχρονου αστικού μας πλαισίου. Το θέμα μας είναι η αστική πολυκατοικία: πολυώροφο κτίριο, μεγαλύτερο από τρεις ορόφους (έως και 7 ορόφους), με όψεις με γραμμικούς εξώστες που αποτελείται κυρίως από κατοικίες με κοινή είσοδο και κοινό πυρήνα κλιμακοστασίου. Η πολυκατοικία που αποτελεί μια ελληνική έκφραση του συστήματος «Dom-Ιno», χρησιμοποιεί στοιχειώδεις κατασκευαστικές αρχές που επιτρέπουν ευελιξία στη χρήση αλλά δυστυχώς σήμερα έχει αποκτήσει λόγω του εμπορικού προσανατολισμού της σπάνια διατηρεί τις ποιότητες αυτής της κατασκευής. Στόχος είναι μέσα στα πλαίσια που ορίζονται από οικοδομικούς κανονισμούς, κατασκευαστικούς περιορισμούς, οικονομικά μεγέθη, κοινωνικές ομάδες, πολιτισμικές στάθμες και lifestyle να δημιουργηθεί μια εναλλακτική και πρωτότυπη πρόταση.

2.Η περιοχή. 

 Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στη νέα παραλία της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα στο παραλιακό μέτωπό σε μικρή απόσταση από ξενοδοχείο Μακεδονία Παλλάς. Η λειτουργία της λεωφόρου Μ. Αλεξάνδρου ως ορίου μεταξύ της παραλίας-θάλασσας και του αστικού ιστού έχει καταλυτική επίδραση στο συσχετισμό της πόλης με τη θάλασσα. Το μέγεθος της αρτηρίας, ο κυκλοφοριακός φόρτος και η ταχύτητα των οχημάτων έχει δημιουργήσει μια ασυνέχεια στον αστικό χώρο, δυσχεραίνοντας την άμεση, απρόσκοπτη πρόσβαση στον παραλιακό πεζόδρομο από τις γύρω περιοχές. Η υποβάθμιση των εγκάρσιων κινήσεων εντείνει τη γραμμικότητα του αστικού θαλάσσιου μετώπου και ενισχύει την ταυτότητα του ως «δημοσίου δρόμου». Η ιδέα της επέκτασης της παραλιακής λεωφόρου περιγράφεται για πρώτη φορά το 1939. Η νέα παραλία είναι μια ζώνη μήκους περίπου 3χλμ.και βάθους 75 – 150 μ. που περιλαμβάνει τη Μ. Αλεξάνδρου, τα πάρκα και τον πλακοστρωμένο πεζόδρομο κατά μήκος της παραλίας. Συγκρινόμενη με την παλιά παραλία όπου το νερό αποτελεί «ένα συνεχές σύνολο με τα κτίσματα», η νέα παραλία συστήνει ένα νέο τρόπο συσχέτισης με τη θάλασσα, μέσω ενός λιτού γραμμικού κενού. Σε σχέση με τον προϋπάρχοντα χώρο και το φυσικό τοπίο που σχημάτιζαν οι μικροί κόλποι κατά μήκος της ακτής, το σκληρό γραμμικό μέτωπο ήταν μια επέμβαση «βίαιη». Έτσι η νέα παραλία αν και αποτελούσε σημαντικό πολεοδομικό έργο, περιορίστηκε ουσιαστικά στην κατασκευή ενός ευθύγραμμου κρηπιδώματος και μιας ζώνης πάρκων που καθόρισε δραστικά τη μορφή του αστικού χώρου. Η μορφή και το ύφος της νέας παραλίας ως συνόλου μαζί δηλαδή με το ξενοδοχείο Μακεδονία Παλλάς και το τείχος των πολυκατοικιών που κατασκευάστηκαν τις δεκαετίες του 60 και του 70 τονίζουν την μνημειακή του διάσταση δημιουργώντας ένα μοντέρνο αστικό τοπίο κατά μήκος της ακτογραμμής. Το έργο της επιχωμάτωσης της νέας παραλίας ολοκληρώθηκε το 1965 και δέχθηκε από την εποχή εκείνη κριτική γιατί, αν και σημαντικό για τη δομή και την εικόνα της πόλης, «περιορίστηκε σε μια επέμβαση τεχνικού χαρακτήρα». Για την περιοχή, ακολούθησαν οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί του 1970 και 1996(Θεσσαλονίκη πολιτιστική πρωτεύουσα) για την ανάπλαση του θαλάσσιου μετώπου και διατυπώθηκαν πολλές ιδέες και προτάσεις από οργανισμούς, όπως χαρακτηριστικά η ιδέα της υποθαλάσσιας αρτηρίας η οποία διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1983 και έγινε αντικείμενο ολοκληρωμένης μελέτης από το ΥΠΕΧΩΔΕ το 1992. Σύμφωνα με τη μελέτη η υποθαλάσσια αρτηρία θα εξέρχονταν στο ύψος του Μακεδονία Παλλάς προκαλώντας σημαντικές επιπτώσεις στη νέα παραλία. Τελικά το έργο πάγωσε και για την ανάπλαση της νέας παραλίας από το ύψος του Μακεδονία Παλλάς μέχρι και το Μέγαρο Μουσικής προκηρύχτηκε το 2002 από το Δήμο Θεσσαλονίκης νέος κλειστός διαγωνισμός στον οποίο συμμετείχαν πέντε ομάδες. Το πρώτο βραβείο των Νικηφορίδη, Atelier R.Castro, S.Denishof το οποίο εφαρμόστηκε και ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2013 προτείνει τη συνολική αλλά και ήπια ανάπλαση του παραλιακού πλακόστρωτου και τη διαμόρφωση δεκάξι χώρων ως μια διαδοχή πράσινων δωματίων ή θεματικών κήπων. Η πρόταση διατήρησε τη μορφολογία της περιοχής επέμβασης αλλά και την ταυτότητα της ως ελεύθερο-δημόσιο χώρο. Το Μακεδονία Παλλάς έργο του γραφείου του Κ.Δοξιάδη είναι το μοναδικό κτίριο που ανεγέρθηκε στο χώρο που προέκυψε από την επιχωμάτωση. Όσο για την σειρά των παρακείμενων πολυκατοικιών πρόκειται για την ευρύτερη εφαρμογή του συστήματος των οικοδομικών μονάδων. Σύμφωνα με τον Ν.Καλογήρου παρά τα οικεία μορφολογικά χαρακτηριστικά της μικροκλίμακας «το σύνολο διατηρεί μια σαφή συγγένεια με την τυπολογία των πρωτομοντέρνων ορθολογικών διατάξεων στις επεκτάσεις του Άμστερνταμ (193-1934) και της Φρανκφούρτης(1925-30.)». (Ν.Καλογήρου, Αρχιτεκτονική και πολεοδομία στην μεταπολεμική Θεσσαλονίκη, Μπαρμπουνάκης, Θεσσαλονικη.) 

 3.Το οικόπεδο. 

Το οικόπεδο ανήκει στο Ο.Τ. 9, είναι σχεδόν ορθογώνιο και βρίσκεται στη γωνία που διαμορφώνεται από την οδό Χατζή και τη Λεωφόρο Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η ανατολική του πλευρά ορίζεται από πεζόδρομο ενώ η νότια πλευρά συνορεύει με σόκορο επταώροφης πολυκατοικίας. Έχει συνολικό εμβαδόν 849,44τ.μ. εκ των οποίων τα 525 τ.μ. βρίσκονται εντός της οικοδομικής γραμμής (4,5 μ. από την ρυμοτομική γραμμή). Η θέα προς τη θάλασσα έχει δυτικό προσανατολισμό και το οικόπεδο απέχει από αυτήν περίπου 100 μέτρα. Τα γύρω κτίρια χρησιμοποιούνται αμιγώς ως κατοικίες με εξαίρεση το Μακεδονία Παλλάς σε απόσταση περίπου 150 μέτρων που αποτελεί κτίριο αναφοράς για την περιοχή και λειτουργεί ως ξενοδοχείο.

4.Οροι δόμησης 

(Σύμφωνα με την πολεοδομία Θεσσαλονίκης): Πρόκειται για Οικοδομική Μονάδα με κωδικό 49. Μέγιστο ύψος: 7 όροφοι δηλαδή 27 μέτρα (το μέγιστο επιτρεπτό). Συνεχές σύστημα δόμησης. Ελάχιστο πρόσωπο 20μ και ελάχιστο εμβαδόν 500τ.μ. Ποσοστό κάλυψης εντός της οικοδομικής γραμμής: 100%. Περιμετρικά του ισογείου διαμορφώνεται υποχρεωτική στοά πλάτους 3.2 μ 

5.Πρόγραμμα 

Υπόγειο: χώροι για στάθμευση των αυτοκινήτων των ιδιοκτητών, αποθηκευτικοί χώροι και κοινόχρηστοι χώροι. Ισόγειο: είσοδος/έξοδος της πολυκατοικίας 50τ.μ., εντευκτήριο-καφετέρια 120τ.μ Όροφοι: Κατοικίες, Δώμα, απολήξεις κλιμακοστασίου/ων. Ζητούνται επίσης κοινόχρηστες εξυπηρετήσεις που κρίνεται ότι ταιριάζουν στην γενική σύλληψη του συνόλου ( πλυντήρια, πισίνα, παιδότοπος ). Σύμφωνα με τη ζήτηση, κρίνεται σκόπιμη η ανάπτυξη διαμερισμάτων επιφάνειας 60τ.μ. έως 120τ.μ. Η κατανομή των διαμερισμάτων(ανεξάρτητα από την ευελιξία τους για συνένωση ή διαίρεση) προτείνεται να είναι ως εξής: 25% ή 10 διαμερίσματα των 60τ.μ. 50% ή 14 διαμερίσματα των 90τ.μ. 25% ή 8 διαμερίσματα των 120τ.μ. 15% ή 50-70 τ.μ. χώροι κυκλοφορίας ανά όροφο. Τα παραπάνω εμβαδά είναι μικτά και τα διαμερίσματα 60τ.μ, 90τ.μ. και 120 τ.μ. διαθέτουν 1, 2 και 3 υπνοδωμάτια αντίστοιχα. Επισημαίνεται ότι η ανάπτυξη κάθε κατοικίας μπορεί να γίνει σε ένα ή περισσότερα επίπεδα.

6.Ειδικές κατευθύνσεις και περιορισμοί σχεδιασμού 

Η κατανομή των κατοικιών και ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός πέρα από την κεντρική ιδέα σκόπιμο είναι να λάβουν υπ’ όψιν τους τις ισχύουσες πολεοδομικές διατάξεις και τη σημερινή πολεοδομική πραγματικότητα. Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί στον σχεδιασμό των κοινόχρηστων χώρων, καθώς επίσης στην ευελιξία των προτεινόμενων διαμερισμάτων (δυνατότητα διαίρεσης και συνένωσης διαμερισμάτων ή αλλαγής χρήσης των χώρων), τόσο από άποψη σχεδιασμού και λειτουργικότητας όσο και από άποψη κατασκευαστικών μετατροπών. Η πρόταση θα πρέπει επιλέξει και να ενσωματώσει κατάλληλα το στατικό σύστημα του κτιρίου και τον ηλεκτρομηχανολογικό και άλλο εξοπλισμό χωρίς όμως η επιλογή αυτή να απαιτεί υπερτεχνολογικές λύσεις αδόκιμες για τις τρέχουσες ελληνικές συνθήκες. Η χρήση τέλος των υλικών και ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός είναι σκόπιμο να λάβουν υπ’ όψιν τους τις αρχές του παθητικού βιοκλιματικού σχεδιασμού με κέντρο τη βασική ανάγκη της ελαχιστοποίησης της ενεργειακής κατανάλωσης του κτηρίου μετά την κατασκευή του. 

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

 -Μετά (την) ιδιωτικότητα: Βασικές έννοιες για τη σύγχρονη αστική κατοίκηση, Πάνος Δραγώνας, Κείμενο εισήγησης στο Συμπόσιο με θέμα “Κατοικία: Σχεδιάζω, κατασκευάζω, σκέπτομαι” που οργανώθηκε από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ στις 25-27 Φεβρουαρίου 2011. http://panosdragonas.net/?p=412 

 -Αστική πολυκατοικία, εκτεταμένο αφιέρωμα σε επιμέλεια Δ.Φιλιππίδη, Αρχιτεκτονικά Θέματα 12, Αθήνα 1978, σελ.102-167. 

-Οι απρόβλεπτες μεταβολές στην κατοικία, Σ.Αντωνακάκη,Δ.Αντωνακάκης και Κ.Χατζημιχάλης, Θέματα Χωρου και Τεχνών τευχος 1975 

-Αξαρλή Κλειώ, Φατούρος Δημήτρης Α., Παπαδόπουλος Λόης, Τεντοκάλη Βάνα, Μελέτες για την κατοικία στην Ελλάδα: προβλήματα παραγωγής και οργάνωσης χώρου, εκδόσεις παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1979. 

-Βρυχέα Αννη, Κατοίκιση και κατοικία, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2003, Αθήνα. Βατόπουλος Ν., 

-Οι νοσταλγοί της πολυκατοικίας, εφημερίδα Καθημερινή, 4/05/2003 Καλογεράς Ν.,

-Η αστική πολυκατοικία και η συνέχεια του Μοντερνισμού στην Ελλάδα, Θέματα χώρου και τεχνών, τευχος 29, 1998. 

-Μαρμαράς Μ., Η αστική πολυκατοικία της μεσοπολεμικής Αθήνας, εκδόσεις ΕΤΒΑ, 1991 

-Παπαδόπουλος Λόης, Παπακώστας Γιώργος, Σαμουηλίδου Αλίκη, Τσιτιρίδου Σοφία, Συντακτικές, Μορφολογικές και κατασκευαστικές Παράμετροι στη Μεσοπολεμική Αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης, Οριον, Τιμητικός τόμος στον καθηγητή Δ.Α.Φατούρο. 

-Πατατούκα Ελένη, Η παραγωγή του χώρου στην Ελλάδα, Ερευνητική εργασία, Α.Π.Θ., Τμήμα Αρχιτεκτόνων, 2010. 

-Σκιπετάρη Αναστασία, Η εξέλιξη της πολυκατοικίας στην Θεσσαλονίκη, Ερευνητική εργασία, Α.Π.Θ., Τμήμα Αρχιτεκτόνων, 2008. 

-Τζώνος Πανος, Τυπολογία της κατοικίας, εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1983. 

-Arc en Reve Centre D'Architecture, New Forms of Collective Housing in Europe, Birkhauser, Basel, 2009 Gausa M., 

-Housing: new alternatives, new systems, Birkhauser Publishers, Basel, 1998. 

-Günter Pfeifer and Per Brauneck, A housing typology, Birkhauser, Basel, 2010 

-Frampton K., Η εξέλιξη των ιδεών για την κατοικία: 1870-1970, Αρχιτεκτονικά Θέματα, 8/1974 

-Friederike Schneider, Oliver Heckmann, Floor Plan Manual, Birkhauser, Basel,2004 -Sherwood R., Modern Housing Prototypes, Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1994 

-Woditsch Richard, Plural: Public and private spaces of the polykatoikia in Athens, phD Thesis, TU Berlin, 2009